Karel Schoeman

’n Ander Land (1984)

In 1988 is die eerste Helgaard Steyn-prys vir Afrikaanse Letterkunde aan Karel Schoeman toegeken vir sy roman ’n Ander Land.

Karel Schoeman is in 1939 op Trompsburg in die Vrystaat gebore. Hy het aan die Hoër Jongenskool in die Paarl gematrikuleer, waar sy eerste werke in Engels in die jaarblad van die skool verskyn het.

Hy het in 1959 die graad B.A. aan die Universiteit van die Vrystaat verwerf en is twee jaar later na Ierland om hom by die Franciskaanse Orde as novise vir priester- skap aan te sluit. Hy het egter in 1964 na Bloemfontein teruggekeer om ‘n Hoër Diploma in Biblioteekkunde te verwerf.

Voordat hy in 1983 finaal na Suid-Afrika teruggekeer het, was hy, onder meer, ‘n bibliotekaris in ’n Amster- damse biblioteek en verpleër in Glasgow, Skotland. Hy het van 1983 tot met sy aftrede, in 1998, as argivaris in die kaartafdeling by die Suid-Afrikaanse Biblioteek in Kaapstad gewerk. Tans woon hy op sy geboortedorp, Trompsburg.

Schoeman is nie net bekend as romanskrywer nie, maar ook as historikus en vertaler. Hy het al drie maal die Hertzogprys vir prosa ontvang, vier maal die Recht Malan-prys vir nie-fiksie, asook verskeie ander pryse.

Die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns het hom in 1997 ook met die Stalsprys vir kultuurge- skiedenis bekroon.

Schoeman het in 1999 die Staatspresidentstoeken- ning vir Voortreflike Diens ontvang en is ook deur twee universiteite met eredoktorsgrade vereer – die Univer- siteit van Kaapstad (2000) en die Universiteit van die Vrystaat (2004).

Uit Schoeman se pen het daar tot op die hede die volgende publikasies verskyn: 19 prosawerke en 47 nie-fiksie-werke (biografieë, geskiedkundige werke, outobiografieë en reisverhale). Sy outobiografie wat in 2002 verskyn het, is getiteld Die laaste Afrikaanse boek.

’n Ander Land is met drie ander pryse ook bekroon: Die Ou Mutual-prys (1984), die W.A. Hofmeyr-prys (1985) en die Hertzogprys vir prosa (1986).

Hierdie werk het in 1991 in Engels verskyn as Another Country; in 1992 in Nederlands as Een Ander Land; en die jaar daarna in Duits as In einem fremden Land. Die Franse vertaling, En étrange pays het in 2007 verskyn.

Vertalings

Naas ’n Ander land is die volgende werke vertaal:

Na die geliefde land (1972) – Promised Land (1978); Retour au pays bien-aimé (2006)
Olive Schreiner: ‘n Lewe in Suid-Afrika (1989) – Olive Schreiner: A Woman in South Africa (1991)
Afskeid en vertrek (1990) – Take Leave and Go (1992); La Saison des Adieux (2004)
Hierdie lewe (1993) – This Life (2005); Cette Vie (2009) Merksteen (1998) – Merksteen: Een Dubbelbiografie (2004)

Schoeman se uitgewer, mnr. Koos Human van Human & Rousseau, het die Helgaard Steyn Toekenning op Potchefstroom namens die skrywer in ontvangs geneem. In sy toespraak, wat deur mnr. Human voorgelees is, het die skrywer gesê die prys is vir hom “om verdere, nie-literêre redes ook waardevol”, omdat dit deur ‘n Vrystater ingestel is en na ‘n Vrystater genoem is wie se familie ‘n besonderse rol in die ontwikkeling van die Vrystaat gespeel het.

“Voorts wou die toeval dit so hê dat hierdie prys nou toegeken is aan ‘n skrywer wat in die Vrystaat gebore is en wat sterk gevoelens oor die Vrystaat koester, en vir ‘n boek wat nie net in die Vrystaat afspeel nie, maar waarin daar aan die Vrystaatse landskap ook ‘n heel besonderse simboliese waarde gegee word …

“Hoeseer mens teen seksionalisme en chauvinisme moet waak met al die gevare wat hulle inhou, is dit tewens noodsaaklik om bewus te wees van jou herkoms en van die invloede wat jou[self] help bepaal het; en vir die Vrystater is een van die vernaamste van hierdieinvloede onvermydelik die provinsie waar hy gebore is, en daardie leë landskappe vol belofte, simbole van die dood”. (Aldus die skrywer, 3 September 1988)

’n Ander Land is met drie ander pryse ook bekroon: Die Ou Mutual-prys (1984), die W.A. Hofmeyr-prys (1985) en die Hertzogprys vir prosa (1986).